Categories: Notícias

ME-KFP no INSS Enkontru ho Professores Ho Moras Prolongada Iha Likisá

Komisaun Funsaun Públika ho Ministériu Edukasaun hamutuk ho Institutu Nasional Seguransa Sosial halo enkontru ho professores nain 23 ho kondisaun moras prolongada iha salaun Administrasaun Munisípiu Likisá, iha (14/04/2025).

Objetivu husi enkontru ne’e hodi esklarese ba pensaun no reforma, halo kalkulus ba remunerasaun subsidiu pensaun, no verifika dadus professores sira ne’ebé ho kondisaun moras prolongada, atu nune’e wainhira ba reforma bele inteira di’ak ba ninia prosesu sira.

Iha enkontru ne’e Ministra Edukasaun, Dulce de Jesus Soares agradese ba professor sira tanba kontribui ba edukasaun iha tempu naruk nia laran, desde tempu português too tempu ukun aan. 

Ministra Edukasaun esplika, iha polítika IX Governu Konstitusional iha prioridade boot ida mak hatur sistema ida ba funsionamentu Ministériu Edukasaun nian, liliu ba rekursus umanus. Ho hanoin ida hadia sistema rekursu umanus liu husi identifikasaun kuadru pessoal, hakarak hatene forsa traballu professor sira iha eskola sira, hanorin materia saida no halo mós analize ba eskola sira ba forsa traballu iha eskola sira hodi prense ba professor sira ne’ebé mak nesesita. 

Ministra Edukasaun ne’e hateten, depois identifika eskola hotu iha teritoriu mak deskobre katak, ensinu baziku to’o sekundáriu presiza professores hira ita bele halo analize ba eskola sira tuir área profisiencia. Husi levantamentu ne’ebé mak deskobre iha eskola balun ita haree permanentes 20 pessoas, maibé ita haree iha eskola ne’e balun la ativu, tanba sofre moras labele ba hanorin, idade avansadu nia labele la’o mai eskola. Informasaun sira ne’e mak buka atu esplika klean ba ita boot sira husi KFP no INSS ba pensaun no reforma. Hakarak ka lakohi ita buka identifika professores ho doença prolongada, nune’e instituisaun rua ne’e mak esplika ba ita boot sira, inklui mediku sira mak sei halo ezaminasaun fizika no rekomenda ho kondisaun saúde sira permite ba servisu ou lae. Ho polítika ne’e mak loke bolsa kandidatus ba professores ne’ebé buka rekruta bazeia ba nesesidade eskola ida-idak nian. 

Iha tempu hanesan Prezidente Komisaun Funsaun Públika, Agostinho Letêncio de Deus hatutan, tempu lubuk ida ne’ebé kontribui ona hanesan edukadores, la’ós de’it iha eskola maibé iha uma, ba jerasaun foun sira. Husi diskusaun ne’e importante tebes, tanba haree husi dadus entre funsionárius públikus tomak sira ne’ebé mak sei kontribui, nune’e baze ba lei autorizasaun husi PN 7/2024, reforma obrigatoriu, ne’ebé iha estatutu funsaun públika define reforma la’ós obrigatóriu depende voluntariamente funsionáriu rekere, no ita haree Governu liu husi funsaun públika hanesan ajensia úniku hodi rekruta joven sira, kompara ho ajensia no kompañia privadu seluk, Governu mak iha posibilidade rekruta, no agora daudaun sei iha hela Prezidente Repúblika atu promulga. Husi dadus ne’ebé mak ita haree no nota katak, ME mak númeru aas liu kompara ho liñas ministeriais sira seluk, tanba ne’e mak ita tenke prepara mos jerasaun foun sira atu bele substitui.

Prezidente subliña, infelizmente iha tinan hirak ba kotuk, ita labele halo rekrutamentu, tanba numeru funsionáriu aumenta, oituan de’it mak voluntariamente husu atu deskansa. Entaun ita prejudika mós ita nia joven sira ne’ebé mak ajente hela, kazuais, no balun grasa Maromak nian iha tinan kotuk rezolve ona husi ME, miabé ministeriu lubuk ida kontinua sai problema.

Prezidente KFP enkoraja, husi situasaun sira ne’e mak importante liu, ita servisu iha tempu barak ona no ita iha direitu atu goza ba ita nia direitu iha tempu naruk mak ita ba reforma, tanba ne’e Governu aprova ona reforma obrigatóriu baze ba estatutu funsaun públika, define ho idade 65 ona bele reforma, nune’e fó tempu ba oan, no jerasaun foun sira atu kontribui ba estadu ida ne’e. Tanba ne’e agora ekipa la’o hodi halo esklaresimentu ba ita boot sira ba prosesu reforma ne’ebé mak sei hahú implementa iha 1 janeiru 2026.

Entretantu husi Prezidente INSS Arlindo Pinto esplika, INSS hahú administra baze ba lei nu.12/2016 liu husi rejime kontribuitivu seguransa sosial no dekretu lei 17/2017 kona-ba pensoens no invalidez, ne’ebé to’o agora rekere ba seguransa sosial minimu tebes razoens, tanba, seidauk intende didiak kona-ba sistema seguransa sosial.

Prezidente INSS ne’e dehan, atu atribui pensaun se ema hotu intende ona karik professor iha Timor laran tomak hot-hotu hakarak ba rekere ninia reforma, tanba idade avansadu ona. Dala barak Funsionárius Públikus no profesor sira ladun inteira mak to’o ohin loron seidauk iha reforma barak.

Ba funsionariu ita atribui rejime rua, rejime tranzitoriu no rejime jeral. iha rejime tranzitoriu, ita komesa akumula ninia formula salariu baze konta komesa husi 2002-2017 ne’ebé mak funsionáriu tomak seidauk kontribui ba Estadu, tanba responsabilidade tomak Estadu nian. Maibé husi rejime jeral mós atribui ba funsionáriu públiku hotu, liliu permanente, komesa konta husi salariu baze hahú husi 2017 to’o agora ba oin. Orsamentu mai husi kontribuisaun desde 2017 too ohin loron. Atu atribui husi kontajen ida maka komesa akumula hahu husi 2002- 2017, no konta fila fali 2017 to’o agora hafoin junta hamutuk ho valor sira hodi atribui ba funsionariu ida. Se nu’udar funsionariu ida desde 2002 to’o agora direitu sei la lakon, dehan Arlindo Pinto iha esklaresimentu ba prosesu pensaun no reforma ba professores ho moras prolongada.

Nia enkoraja, professor sira ne’ebé mak ho idade 60 ba leten ona mak sente, kondisoens ladiak hakarak deskansa bele reforma daudaun ona, tanba direitu sei la lakon.

Hafoin esklaresimentu husi ekipa konjunta ba professores sira ho kondisaun moras prolongada, Ministra Edukasaun hamutuk ho Prezidente KFP, Prezidente INSS ho ekipa halo mós vizita ba professor Mariano dos Santos ho idade 79 anos iha Likisa Vila, no professor Vitorino Correia ho idade 57 iha Casait ho kondisaun moras definitivu.

Share
Tags: ME

Recent Posts

MTC Estabelese Tan Diresaun Transporte no Komunikasaun iha Munisípiu 5

Ministériu Transporte no Komunikasaun iha tersa-feira, (29/04/2025) –ne’e estabelese tan diresaun lima ba iha munisípiu…

23 horas ago

KFP-MS Diskute Promosaun Ba Profisionais Saúde

Komisária Komisaun Funsaun Públika responsavél ba portefóliu dezenvolvimentu kareiras espesiais, Anita Tavares de Jesus Ribeiro…

23 horas ago

Kandidatus 792 Konkore Vagas 49 ba AAP Munisípiu Ainaro

29/04/2025, Kandidatus nain 792 konkore vagas 49 iha salaun Aikurus Binani, KFP ne’ebé ofisialmente loke…

23 horas ago

KFP-MF Diskute Reajustamentu Reforma Administrasaun Públika

Prezidente no Komisárius Komisaun Funsaun Públika akompaña husi Sekretária Ezekutiva no ekipa tékniku sira reuniaun…

2 dias ago

Komisária Anita Partilla Papel KFP iha Workshop SEI

Kinta-feira, 24/04/2025 – Komisária portefóliu ba Dezenvolvimentu Kareira Espesiais, Anita Tavares Ribeiro de Jesus sai…

6 dias ago

VPM Husu Inspetores no Auditores Atu Kaer Metin Prinsipiu Ba iha Funsionamentu Estadu

Reuniaun trimestral GIA iha MF nebe organiza husi MDRHC hodi atualiza servisu inspetoria no auditoria…

2 semanas ago