Iha IX Governu Konstituisional problema bo’ot iha aspetu sosial mak hadi’a kualidade edukasaun, aumenta númeru profesores hodi hadi’a ita nia oan sira husi kedas infantil mai to’o universidade.
Iha setór saúde mós hanesan, hadi’a kualidade kbi’it infermeiru sira, kria kondisoes hodi hadi’a kedas iha kraik ne’ebá, ne’e dunik dala ruma tama tiha governu mak foin fulan ida ka rua ema hotu ezije buat hotu tenke halo hotu ona, se fulan tolu ka fulan ha’at mak halo hotu kedas mandatu ne’e lalika tinan lima, fulan lima de’it to’o ona.
Governu ida ne’e fokus transparensia, tanba ida ne’e mak atu evita kazuais ne’ebé mak atu manan de’it ka tama ba tinan rihun ba rihun, pas prontu atu servisu ne’e mak ita iha sistema ida ne’ebé mak aplika ho di’ak funsionáriu hot-hotu ne’ebé simu nia kna’ar ba kaer servisu ho fuan, tanba la’ós de’it atu ba simu osan, maibé mai atu serví, serví rai ida ne’e, serví povu ida ne’e, tanba ne’e mak ha’u felisita, agora ita bele iha ona teste eletróniku hodi halakon tiha buat ida dehan KKN (Tiu, Tia, Aman Sarani, Inan Sarani) buat sira ne’e hotu. di’ak tebe-tebes tanba ne’e ha’u kongratula prezidente CFP no funsionáriu tomak husi CFP ita tenke harii sistema ida ne’ebé kredivel povu tomak haree dehan loos dunik, nia liu tanba merese, nia la liu tanba nia tenke prepara aan di’ak liu tan hodi ba fali teste foun.
Kandidatu sira esforsa aan ba, lalika lakon esperansa, la liu agora, karik la liu lalika ba protesta, prepara aan ba okaziaun seluk tanba, edukasaun rasik mós presiza hadi’a nafatin sistema. Tanba iha area rurais labarik sira la konsege ba eskola, tanba do’ok husi vila, inan aman terus tebe-tebes hodi sira ba villa hela iha ne’ebé?
Dezenvolvimentu Timor-Leste la’ós atu hot-hotu mai hela iha Díli, tenke loke kondisoes besik iha área rurais no iha aldeia sira ne’ebé do’ok hodi labarik sira bele ba eskola, atu ba eskola tenke tau professor ne’ebé mak kualifikadu mak ba iha ne’ebá.
Nune’e ezije nonu governu konstitiosional kontratu ensinu iha nivél universitáriu mais ita seidauk iha profesores iha nivél universitariu ho di’ak, se alunu la preparadu husi kraik mai, no barak ona hanesan ne’e, ne’ebé problema edukasaun ne’e la’ós problema foun ba ema maibé, problema edukasaun lori ita atu hanoin katak sei prepara didi’ak Timoroan sira hahú husi kiik ba iha futuru Timor sei la’o di’ak liu, duke agora no tenke di’ak liu.
Ha’u buka akompaña iha fatin barak, tanba funu iha Ukrania tanba problema oioin, professor sira mós protesta dehan la simu osan la aumenta osan, ne’e duni husu ba ita hotu Timoroan atu komprende katak, ita sei estadu foun ida 22 anos ona, loos dunik mais ita nu’udar ema mós kuandu to’o 22 too 29 anos mós ita seidauk adultu, ita nia isin mak boot ona mais ita nia hanoin seidauk adultu, kuantu mais adultu. Tanba ne’e parabéns servisu nafatin ba povu hili la’ós atu ba tur iha kareta la’o ba la’o mai dehan, ne’e ministra mais atu servisu hakas aan ba, ita boot nia ulun fatuk moras tanba servisu makas ne’e laiha problema, ezemplu ba CFP nafatin hodi ita fó mós ba rai seluk hanoin katak, ita tuir dadaun ona dalan ne’ebé loos, transparente hodi hili Timoroan sira ne’ebé kapasitadu atu forma labarik sira atu sai sidadaun ne’ebé di’ak.
Parabéns ba imi hot-hotu ne’ebé mak servisu makas, mai ita hotu hamutuk no servisu hamutuk hodi hetan rezultadu di’ak, ita hotu kontente, hakuak boot no dezeja ba kandidatu ne’ebé 13.021 se la liu labele lakon esperansa.
Husu ba professor sira ne’ebé mak iha ninia rejime rasik hakas aan nafatin, tanba servisu iha Estadu la’ós fatin atu manan de’it osan maibé ne’e misaun, misaun ne’e atu servi, atu fó, ne’e mak edukasaun no saúde. Lae ita rona iha univeridade sira dosente ida toba iha ne’ebá haruka loke google maibé nia mak simu hela osan ida ne’e la’ós misaun, hanesna ne’e mos ba profesor sira iha sekundaria, primaria, ensinu baziku favor boot ida hare’e ba labarik sira ida ne’ebé mak baruk ten.
Ita hahú forma karakter ne’e, hahú husi labarik sira nune’e mós infermeiru sira, pasiente mai bar-barak ona sira baruk ona atende, la ho laran ne’e la ho misaun. Edukasaun no Saúde ne’e misaun atu servi dala ruma moras ida ita fó aimoruk, fó aimoruk maibé, la kura. Maibé ita trata ho di’ak fó midar no pasiente fila fali ba uma la kleur kura tiha ona, nune’e mós ba professor sira 13.021 ne’e se mak liu karik labele kontente, tanba hetan ona osan, kontente tanba bele tama ona iha misaun ida ke importante teb-tebes eduka ita nia oan sira.
Díli, 15 marsu 2024.
Fim