Ekipa konjunta kompostu husi Komisaun Funsaun Públika, Komisaun Anti Korupsaun, Inspetoria Jeral Estadu, Diresaun Jeral Jestaun Patrimoniu Estadu-Ministériu Finansas hala’o vizita surpreza ba iha servisu notariadu nasionál no servisus sentrais munisípiu Díli ba atendimentu passaporte no billete identidade ba públiku.
Ekipa konjuta mai realiza vizita surpreza ne’e atu haree ba atendimentu servisu ne’ebé kotinua sai kestaun iha públiku, vzita ne’e atu komprova informasaun sira ne’e buka mekanizmu ruma hodi mellora ba oin.
Diretor Jeral Servisu Rejistu Notariadu esplika, funsionáriu iha servisu notariadu iha ida rua mak mai tarde, no ba funsionáriu ne’ebé mak la mai sansaun ami sempre tau falta, ami la iha toleransia ba funsionáriu sira no la iha manipulasaun ba atendimentu sira, wainhira manipula ne’e krime ami sei fó sansaun.
“Iha atendimentu ne’e konsetra hotu iha ne’e ba rejistu notariadu, konservador, atendimentu BI no pasaporte iha ne’e hotu, no loron ida atendimentu ba ema husi 200 to’o 300 pessoas, no daudaun ne’e blanko ba pasaporte hamutuk 67 mil ne’ebé mak garante sei atende mós to’o dezembru,”
esplika nia.
Diretor Jeral ne’e mós esplika, broker iha rejistu notariadu la iha, tanba iha ne’e ami kontrola hotu, broker mai husi liur, maibé ami agora ba oin kontrola ema ruma ka broker ruma ne’ebé mak lori dokumentu mai husi liur ami la simu. Ba funsionamentu ajendamentu online la’o normal loron ida ami simu 70 pessoas, la inklui munisípiu sira, tanba iha munisípiu mós atendimentu ba iha ajendamentu online, no balun mak difikulta iha online ami simu direta, ne’ebé loron ida ami atende no simu 200 to’o 300.
Komisáriu KFP ba asuntu disiplinar, Agapito da Conceição fiar katak, saida mak Diretor Jeral informa sira lor-loron kontrola malu, wainhira funsionáriu ruma mai atraza bebeik, sira sei haruka karta ba KFP hodi prosesa disiplinar ba sira.
“Relasiona ho iregularidade durante ne’e KFP simu karta husi liñas ministeriais hotu inklui servisu notariadu nian ne’ebé mak kada fulan manda ba, no Komisaun mós iha sistema ida atu kontrola automatikamente, wainhira informasaun la klaru ami sei kruza fali absensia no automatika ami koa sira nia osan baze ba lei define. Komisaun koa osan lubun ida ba funsioáriu ne’ebé falta no ba sira tama tarde sei sura hamutuk ba oras 8 ka ba loron ida nian sei koa osan,”
esplika Komisáriu KFP ba asuntu disiplinar iha tersa-feira, (11/02/2025).
Husi Adjuntu Komisaun Anti Korupsaun nia parte haree funsionáriu ne’ebé la presta servisu loron ida ho kompletu mak konsidera prejuizu boot ba Estadu. Funsionáriu ida tenke komporta nia aan ba servisu bazeia ba kontratu servisu ba oras 8 ne’ebé define tuir estatutu funsaun públika.
“Kuandu funsionáriu mai servisu tarde no populasaun mak mai hein fali nia ne’e sei prejudika tebes atendimentu Estadu ba ema, hahalok hirak ne’e konsidera koruptu iha mentalidade, tanba ho mentalidade sira ne’e mak presiza hadia, hatudu disiplina servisu, respeitu ba ninia kontratu servisu no ba estadu ida ne’e,”
esplika Adjuntu KAK Rosario Salsinha Araújo.
Husi informasaun sira ligadu ba iregularidade Komisaun Anti Korupsaun too agora seidauk iha deskobrimentu dehan Adjuntu.
“KAK mós to’o agora seidauk iha deskobrimentu ruma maibé, iha issu ruma ne’ebé mak koko atu promove hela, ne’ebjé mak liu husi koordenasaun ho diretor jeral halo survalense makas atu evita, tanba lakohi instituisaun ida atu ema uza hodi mai buka lukru ne’e labele. Tanba fatin ne’e atu serví de’it ba Estadu no atu serví de’it ba ninia komportamentu di’ak ba saida mak kontratu ona ho Estadu. Wainhira komisaun deteta mak hahalok ne’e iha bele kriminaliza, se funsionáriu ida mak servisu hamutuk ho broker atu halo aktus ne’e labele, no tenke hatudu profisionalizmu ba públiku liu husi atendimentu públiku”,
dehan Adjuntu Komisaun Anti Korrupsaun (KAK)asuntu Prevensaun no Sensibilizasaun, Rosario Salsinha Araújo.
Nune’e konservador no notariadu Munisípiu Dili, Diliano Rangel Gomes konfesa mós katak, iha 2022 to’o mai iha ne’e registu sivil detekta falsifikasaun ba dokumentus barak lahalimar ne’ebé la tuir regras legais.
Ligadu ba iregularidade no detekta saida mak iha notariadu, seidauk bele pronunsia tanba sei iha ekipa konjunta ninia servisu hamutuk, ne’ebé realiza ba vizita surpreza liga ba instituisaun sira hanesan KAK, KFP, IGE, no Patrimoniu Estadu ninia servisu hodi haree hamutuk, no vizita ne’e sei kontinua ba oin, dehan nia.
Durante vizita surpreza ba Diresaun Jeral Servisu Rejistu Notariadu Ministériu Justisa no Servisus Sentrais Notariadu Munisípiu Dili, ekipa konjunta nota iha pontualidade servisu seidauk másimu, lista prezensa la asina, no lista prezensa balun asina tiha ba semana ida nian, balun falta ba loron barak la iha justifikasaun, alende ne’e ekipa nota iha mós menus rekursu umanus iha diresaun sira ba atendimentu públiku no ba servisus notariadus sentrais Dili nian haree sei menus blanko ba BI, mákina impresaun sei menus no fasilidades seluk.
Ekipa konjunta ne’e kompostu husi Komisaun Anti Korupsaun (KAK), Komisaun Funsaun Públika (KFP), Inspetoria Jeral Etadu (IGE), Diresaun Jeral Jestaun Patrimoniu Estadu – Ministériu Finansas.
