Liu husi Enkontru Jornada Planeamentu 2023, Primeiru Ministru, Taur Matan Ruak hateten, iha konseitu rua maka hanesan dezenvolvimentu planeamentu integradu no dezenvolvimentu modular. ‘
“Modelu planeamentu ida ke ha’u hanoin ita nia Nasaun tenke tuir. Tanba nia iha kondisaun rua katak, ida-idak hanoin halo tuir nia hakarak, ida seluk ajuda sistematizasaun katak, ita nia komportamentu, ita nia aktus ne’ebé sistemátiku tuir planu ida ne’e, katak Primeiru Ministru ida sa’e, Membru Governu ida sa’e, Diretur ida sa’e, hot-hotu servisu, la inventa sasan”, hateten Primeiru Ministru VIII Governu Konstitusional iha ninia intervensaun.
Nune’e mós planeamentu ida top-down (husi leten ba kra’ik) sentralizadu, la’os husi kra’ik ba leten, ida-idak dada ba ne’ebé, ita la hatene. Tanba ema dehan hanesan ne’e ‘’Ema ne’ebé la hatene atu ba ne’ebé dalan hot-hotu serve ba nia’’. Entaun ita presiza hatene ita atu ba ne’ebé. Ne’e hahú husi Primeiru Ministru, hahú husi Prezidente da Repúblika, hahú husi Prezidente Parlamentu Nasional, nasaun tomak tenke hatene ita atu ba iha ne’ebé? Rekursu oituan ne’ebé ita iha ita bele uza didi’ak ho ita nia nesesidade. Tanba normalmente nesesidade ne’e aumenta maibé rekursu ne’e menus, entaun, rasionalidade ne’e importante tebes, haklean Primeiru Ministru.
Ikus liu Primeiru Ministru mós fó sitasaun ida katak, tenta muda mundu mais primeiru pasu ne’e muda uluk o nia a’an, sé o labele muda o nia a’an o labele muda mundu. Ha’u espera ita Timór oan sira hetan inspirasaun sira hanesan ne’e, muda uluk ita ida-idak nia a’an hanesan ita muda ita nia rain, hateten Sua Exelênsia Primeiru Ministru Taur Matan Ruak iha Enkontru kona-ba Jornada Planeamentu 2023 iha Salaun Auditóriu Ministériu Finansas, Aitarak Laran.