KNA’AR  APC  MAKA  ATU PROTEJE  POVU HUSI DEZASTRE NATURAIS

Komisariu Komisaun Funsaun Públika-KFP Fausto Freitas da Silva–Liurai Taci, portofolio ba Disiplinar representa Presidente KFP partisipa iha serimonia premeiro aniversariu Autoridade Proteção Civil–APC ho tema “Protesaun Sivil mai husi povo hodi servi povo, mai prevene risku Dezastre ba asidente grave no katastrafes Timor Leste, ita mak Nain”.

Iha serimonia komemorasaun aniversariu APC nian ne’e, entrega mos certifikadu apresiasaun ba autoridade suku, agensia Internasional no Nasional, ne’ebe durante ne’e sai parseiru servisu, hodi fo apaoiu ba vitima desastre naturais iha Timor Leste.

Ministro Interior Fransisco da Costa Guteres representa Premeiru Ministro iha nia diskursu hateten, ho komemorasaun  aniversariu protesaun Civil,  ne’ebe kompleta tinan ida,  hahu ho evolusaun foun ida, atu kontinua servi povo, estadu, hahu kedas Timor Leste restaura nia indepdensia, tamba ne’e, lori Governo nian naran, fo honra no valoriza funsionario ne’ebe fila ona ba aman maromak nia kadunan santu, tamba konsidera sira mak sai pioneru ba protesaun civil.

Nudar Ministro Interior senti kontenti, tamba estadu kontinua institusionaliza servisu protesaun Civil sai Instituisaun ida forte, atu tau  matan no proteje komunidade husi vitima desastre naturais.

Agradese mos ba pesoal protesaun civil nia dedikasaun tomak, hodi halo instituisaun sai boot ba bei beik, hodi asegura no servi ho espiritu ba interese povo no nasaun as liu, kompara ho interese privadu, tamba ne’e, nono Governo Konstitusional iha komitmentu atu kontinua fo atensaun ba funsionamentu instituisaun protesaun civil, ne’ebe sai elementus prinsipal ida husi seguranca Nasional, hodi halao knar ho responsabilidade professional, halo protesaun ba povo ne’ebe sofre ba desastre naturais.  

Sorin seluk, Secretario estadu Protesaun Civil Domingos Mariano Reis hateten, ho ejistensia protesaun civil kompleta tinan ida, kontinua hasoru desafiu no bareira oi oin, maibe sai nudar referensia ba entidade hotu, hodi hafanun Timor oan hotu atu hamutuk ho força ida deit, hodi kombate no elimina desastre iha Timor Leste.

Nudar governantes ne’ebé tutela ba protesaun civil hato’o parabens ba APC, sosiedade civil, lider komunitario, ne’ebe durante ne’e sai parseiru ba asistensia social, hodi servi komunidade vitima desastre naturais.  

Nudar Governantes APC hato’o solidaridade ba vitima desastre ne’ebe mosu iha pasadu, hahu loron 4 fulan abril no loron 2 to’o 3 fulan julho tinan 2021, ne’ebe afeta tebes povo Timor Leste.

APC kontinua iha komitementu no pronto oras 24 atu proteje no atende populasaun ne’ebe afeta purkauza desastre naturais.

Entretantu, Presidente Autoridade Civil Ismail da Costa Babo liu husi nia relatorio hateten, Instituisaun APC kompleta ona tinan ida ho natureza servisu maka atu proteje no servi povo Timor  Leste, bainhira sai vitima ba desastre ne’ebe akontese.

Dekreitu lei no. 11/2022, 9 de Marcho sai base ba servisu protesaun civil, nudar autoridade nasional ida ne’ebe hare ba material protesaun civil, tuir atributu ne’ebe simu husi estadu, hodi jere APC nia autonomia ho efisiensia ba infratrutura no rekursu humanos ne’ebe iha APC.

Operasaun protesaun civil no komando regional ida, operasaun protesaun civil iha Munisipio no destaka mos unidade espesial ida, iha protesaun civil iha Dili, ne’ebe sai hanesan forca operasional ida, hodi hare ba prevensaun, resposta ba situasaun emergensia, buska salvamentu no material pregoza sira, atu nune’e  bele reforça  no kapasita estrutura operasional protesau civil, hahu husi nasional to’o Munisipio.

Modelu organizasaun autoridade protesaun civil maka atu asegura ezersisiu, efisiensia ne’ebe atribui husi estadu iha ambitu prevensaun no jestaun ba risku desastre ho aktividade sukorus ba material plaeamentu emergensia no jestaun redusaun risku ba desastre. Estrutura deskonsentradu liu husi komando polisia Munisipio no regional, operasaun protesaun civil iha situasaun emergensia desastre ba krizi ruma, APC nia estrutura sei asegura protesaun ba ema nia vida no sasan ho lalais, tamba ne’e, husu ba estadu no Governo atu hasae kapasidade ba infrastrutura autoruidade protesaun civil, hodi bele fasilia jestaun asidente garave sira ne’ebe akontese, liu husi parseru sira hanesan UNDP, WFP, UNICEF IOM, UN WOMAN, Australia Umanitaria Patnhership, liu husi Caritas, Care no OXFAM Australia, Plan Internasional, Children Asutralia no Word Vizion, Cruz Vermelha Timo Leste, inklui diplomatiku sira hotu.

APC estabelese ho objetivu 7, medidas 20 no asaun hamutuk 44, ne’ebe kumpri hahu tinan 2022 to’o 2024 hodi halo reforma no desenvolve kuadro legal no regulmanetu iha setor protesaun civil, sustenta kapasidade operasaun iha area importante seguranca nian, integra medida operasaun nasional ba protesaun sivil, garante desenvolvimentu kompetensia  geral no espesifiku ba aktividade protesaun sivil, hametin no reforca meus liu husi kooperasaun bilateral iha area protesaun sivil, garante seguranca ba ema no sasan no mos patrimonio estadu, kria mekanismu prevensaun ba konflitus.

Hare ba planeamentu hirak ne’e APC atinji ona medida fundamentu balun ne’ebe hasae mos kapasidade protesaun civil no hasae nivel kooperasaun internasional hodi aprova estrutura organika funsionamentu APC nian liu husi estrutura deskonsentradu iha teritorio Timor Leste hodi halo atendimentu ba vitima desastre naturais.

Liu husi servisu hamutuk ho KFP rekruta ona profesionais hamutuk nain 96 ba korpu Bombeiros Munisipio Ermera, Liquica no Munisipio Manatuto iha tinan 2022, no 68 profesionais APC ne’ebe oras ne’e prosesu rekrutamentu lao hela, atu hodi koloka ba postu administrativu sira.

Presidente APC Ismail da Costa Babo hakotu nia Diskursu ho agrumentu husi Fernando pesoa dehan “laiha ema ida mak konsege alkansa nia susesu, se karik tuir deit ema seluk nia hanoin, maibe se nia halo servisu ho integridade no determinasaun, nia sei hetan rezuladu final ida boot no furak liu”.  

Hafoin serimonia konfraternizasaun, Komisariu Fausto Freitas hamutuk ho ministro interior no secretario estadu APC no membro parlamentu Nasional balun halo vizita hodi ba hare direitamente sistema ne’ebe estabelese ona iha APC hodi detekta Tsumnami, rai Nakdoko no inundasaun ne’ebe atu akontese.

Serimonia premeiro aniversariu Autoridade Proteção Civil–APC- halao iha Edifisiu APC Caicoli Rumbia-Dili. Data aniversariu ba Autoridade Proteção Civil–APC- monu iha loron 29 fulan Junú no selebra fali iha   sexta feira loron 28 fulan julho, tamba okupadu ho servisu, konta ho partisipasaun husi Vice Presidente PN, secretario estadu igualidade generu, secretario Estadu Toponomia, adjunta Xefe Caza Civil, representante embaxador Indonesia iha Timor Leste, lider komunitario no agensia Nasional no Internasional ne’ebe sai parseiru servisu social durante ne’e, inklui kargu xefia no funsionariu iha APC Nasional no Munisipio.