Partisipasaum KFP iha Talk Show TVE kona-ba Violensia no Asediu iha Fatin Traballu

Sesta-feira loron 25 fulan agostu tinan 2023 – Komissária Komisaun Funsaun Públika, Maria de Jesus Sarmento hamutuk ho Prezidente Camara de Comércio e Industria Timor-Leste-CCITL, Jorge Manuel de Araújo Serano, Prezidente Komisaun Feto Eduarda Miranda Branco, Reprezentante Sekretariu Estadu Formasaun Profisional Empregu-SEFOPE Diretor Ângelo Santos Veloso, Reprezentante Sekretariu Estadu Igualdade no Inkluzaun-SEII  Diretur Jeral Mário da Costa, partisipa iha Talk Show ho tema ‘’Komitmentu Governu no Sosiedade hodi Halakon Violensia no Asédiu iha Mundu Traballu’’ iha TVE.

Objetivu fundamental husi Talk Show ida ne’e maka atu fahe informasaun ba públiku kona-ba programa no polítika Governu nian, inklui tipu no impaktu husi violensia no asédiu iha mundu traballu nian.

Prezidente Komisaun Feto, Eduarda Miranda Branco esplika, papél Konfederasaun Sindikatu Timor-Leste (KSTL) nu’udar organizasaun implementador ba programa ILO ne’ebé mak hala’o iha munisípiu tolu; Maliana, Ermera no Viqueque, programa ne’e envolve direta komunidade sira ko’alia kona-ba Konvensaun 190 Eleminasaun Violensia no Asédiu iha mundu traballu, no mós rekomendasaun 206 violensia no Asédiu iha mundu traballu hanesan ameasa bo’ot ida ho nia konsekuensia impede ema seluk nia oportunidade igual, la hetan asesu no sai hanesan permanensia avansu iha mundu traballu ne’ebé afeita ba fíziku, ekonómiku no psikolójiku.

Parte seluk Diretur-Jeral SEII, Mário da Costa esplika, kna’ar SEII nian atu promove relasaun saudavel entre feto no mane liu husi prevensaun violensia bazeia ba jéneru, kontra tipu sira diskriminasaun hasoru feto no labarik feto, ne’ebé bele akontese iha fatin ou âmbitu doméstiku, fatin servisu, públiku, no Planu polítika prevensaun nian maka liu husi planu asaun nasional ba violensia bazeia ba jéneru ne’ebé agora ba datoluk tinan 2022-2032 ho pilar tolu importante; prevensaun, previzaun servisu no apoio legal.

Iha opurtunidade ne’e Komissária KFP Maria de Jesus Sarmento esplika, Komisaun Funsaun Públika nu’udar instutuisaun públika ne’ebé nia atribuisaun estabelese iha lei atu promove étika iha funsaun públika no promove kultura servisu ne’ebé livre husi prátika sira ne’ebé tau em kauza integridade, profisionalizmu no mós produtividade instituisoens públiku sira, inklui atuasaun atu asegura livre prátika husi violensia no mós asédiu iha servisu fatin no fatin seluk ne’ebé mak envolve funsionáriu públiku sira nomós agentes administrasaun públika.

Komissária ne’e akresenta liu tan katak, antes diskusaun ida ne’e Komisaun Funsaun Públika – KFP implementa ona polítika ‘’Lae ba Asédiu Sexual iha Funsaun Públika’’ liu husi Orientasaun ne’ebé esplika kona-ba tipu sira asédiu sexual, oinsa prosesu infrasaun nomós mekanizmu prevensaun sira, ne’ebe Komisaun Funsaun Públika – KFP mós iha akordu servisu entre UN WOMEN hodi hamosu manual operasional ida kona-ba Lae ba Asédiu Sexual inklui hamosu sistema Chatbot ROSA atu fasilita vítima sira bele hato’o keisa online, selik tan maka Komisaun Funsaun Públika – KFP servisu hamutuk mos ho International Labour Organization- ILO hodi halo sosializasaun ba prevensaun violensia no asédiu iha mundu traballu nian.

Entretantu Prezidente CCITL Jorge Manuel de Araújo Serano esplika, kazu asédiu ne’e kazu delikadu teb-tebes, ligadu ho moral, tamba iha situasaun sira balun primeiru hahu husi familia wainhira iha formasaun diak, edukasaun diak, hau fiar katak bele minimija situasaun sira ne’e no ida ne’e responsavel husi familia, tamba kazu asédiu ne’e akontese tamba iha situasaun sira balun hanesan situasaun obriga, no atu evita hodi hahalok sira ne’e presija iha moral diak, ambiente servisu diak. Programa Talk Show ne’e realiza iha Televizaun Edukasaun-TVE organiza husi Konfederasaun Sindikatu Timor-Leste-KSTL ho apoi fundu husi Uniaun Europeia implementa husi Ajensia United Nation-UN Women, International Labour Organization-ILO, United Nations Development Programme-UNDP, United Nations Population Fund-UNFPA no United Nations International Children’s Emergency Fund-UNICEF.