Tinan 2022 KFP Planeia Peskiza Ba Setór Edukasaun

Ekipa monitorizasaun no peskiza SKFP husi Unidade Planu Peskiza Observasaun iha Funsaun Públika (UPPOFP) ne’ebé lidera husi Komisaria KFP Maria de Jesus Sarmento hasoru malu ho Sekretáriu autoridade Bobonaro hodi aprezenta ba objetivu monitorizasaun ne’ebé ekipa atu haree kona-ba setor edukasaun nian.

Tuir autoridade ninia akompañamentu ba nivel autoridade nian, haree ba parte administrasaun públika mak haree ba rejime 2 hanesan, rejime espesial no jerál. Objetivu husi KFP nian ba atividade ne’e autoridade prontu koopera no kolabora, hateten Sekretáriu autoridade Bobonaro ne’ebé reprezenta Prezidente Autoridade Bobonaro.

Komisaria Maria de Jesus Sarmento hateten, KFP mai atu haree no rona direta difikuldade saida mak hasoru iha munisípiu Bobonaro, liga ho edukasaun nian, liga ho regras. Tanba durante ne’e KFP rona problema barak liu mai husi edukasaun, liga ho reforma, nivel diploma, progresaun, kargu xefia, nune’e KFP mai atu identifika preokupasaun sira hodi tur hamutuk fila fali ho MEJD hodi fó solusaun ba problema edukasaun nian. No haree mós ba prátika jestaun rekursu umanus iha eskola sira, igualdade grupu minoritariu EHD, liga ho professores no estudante sira, kargu xefia, preparasaun autoridade munisípal ninian ba lei poder lokal saida mak prepara ona atu implementa.

Iha tempu hanesan ekipa ne’e hasoru mós Diretor Edukasaun munisípal iha nia knaar fatin hodi husu kona-ba planu, difikuldade sira no estratéjia saida mak halo atu hadia Setor edukasaun nian iha Munisípiu Bobonaro.

Tuir observasaun diretor Edukasaun hateten, dezafius ne’ebé hasoru no atu hadia kestaun hirak ne’e tenke iha koordenasaun no servisu hamutuk ne’ebé mak di’ak, liuliu diretor eskola sira, Inspetor eskolar sira atu bele hetan ekipa ida ne’ebé sólidu ladún hodi servisu di’ak, atu atinje kualidade edukasaun iha munisípiu refere.

Liga ho kestaun sira ne’ebé mak durante ne’e iha mak fator infrastrutura, kurikulu, administrasaun di’ak no aumenta rekursu hanesan professor sira hodi hanorin. Alende ne’e Diretor mós atualiza susesu sira ne’ebé mak durante nia mandadu konsege rezolve ona no hamosu estratéjia ida di’ak hodi hasa’e kualidade edukasaun.

Tuir dadus husi edukasaun munisípiu professor ne’ebé mate hamutuk 96, professor permanente hamutuk 830, professor kontratadu 506 no professor voluntariu hamutuk 381.

Iha enkontru ne’e Diretor rekomenda mós atu tau orsamentu ne’ebé mak efetivu ba setor edukasaun ba formasaun lian Portugés no Pedagózika, orsamentu extrakurikuler ba atividade sira atu insetiva estudante kompete iha nivel edukasaun.

Monitoriza iha EBC Cailaco

Ba loron daruak nian, Ekipa monitorizasaun lidera husi Komisária KFP, Maria de Jesus Sarmento no diretor Unidade Peskiza, Polítika no Observasaun iha Funsaun Públika, Alfredo Orleans Magno akompaña husi Inspetora KFP, Sonia da Silva Soares no ekipa téknika ne’ebé fahe ba grupu 3 hodi halo monitorizasaun ba eskola sira iha postu administrativu Cailaco no Maliana vila hodi haree direta situasaun edukasaun iha eskola sira liga ho professor sira nia prestasaun servisu, difikuldade sira liga ho jestaun rekursu umanus, inklui merenda eskolar no situasaun seluk liga ho setór edukasaun nian.

Objetivu husi monitorizasaun ba tinan ne’e KFP atu haree liu ba setór edukasaun nian hodi haree ba atendimentu públiku, dezempeñu funsionáriu públiku no haree mós kona-ba sustentabilidade funsionáriu rasik, haree mós kumprimentu ba baze legal sira ne’ebé mak iha la’o tuir duni regras no prosedimentu ne’ebé mak iha no indentifika kestoens no lakuna sira ne’ebé mak funsionáriu sira foti.

Iha atividade monitorizasaun ne’e ekipa hasoru mós administrador postu Cailaco, Alfredo Notiliano hodi haree no foti mós informasaun balun husi administrador postu liga ho edukasaun. Maske postu rasik sei menus rekursu umanus hodi kobre ba foti dadus edukasaun nian no mós estrutura iha postu refere seidauk prensidu.

Tuir administrador postu Cailaco, iha postu ne’e rasik iha suku 11, aldeia 24 ho populasaun 14 mil ital, liga ho setór edukasaun nian, iha eskola Bázika Sentral 3, eskola Bázika Filial 11 no eskola Tékniku Vokasional 1 ne’ebé mak iha suku 8 eziste hotu.

Enkuantu, ekipa sei fahe ba rua hodi foti informasaun iha eskola Bázika Sentral Cailaco, Eskola Báziku Filial 12 Abril Marco, eskola Bázika Filial Daudo no eskola Tékniku Vokasional Cailaco, hodi observa no rona direta aspirasaun sira husi professor sira liga ho edukasaun mak sei menus professor, fasilidade, biblioteka, sala aprendizajen no kestoens ligadus ho jestaun rekursu umanus hanesan progresaun eskalaun, avaliasaun dezempeñu, saláriu, reforma, seguransa sosial no asuntu inteligadu sira seluk hanesan merenda eskolar, dapur, la iha komputador hodi fasilita professor sira hodi prepara matéria ba ezame nasional ninian.

“Tinan ne’e ami foku liu ba edukasaun tanba tuir pedidu husi Prezidente Repúblika, Dr. José Ramos Horta nian, katak, iha Timor-Leste iha professor sira barak mak la hanorin no asume fali kargu iha administrasaun, tanba ne’e KFP nia parte mai atu haree professor hira mak asume kargu no hira mak hanorin, tanba sira nia dedikasaun mak nu’udar professor hodi hanorin, nesesidade númeru professor menus no rona direta mós husi professor sira kona-ba sira nia direitu, dever, disiplina, regras no prosedimentu situasaun hirak ne’e mak tinan ne’e KFP ninia monitorizasaun sei foka ba edukasaun, liu-liu atendimentu,” esplika Komisária KFP, Maria de Jesus Sarmento.

Alende ne’e iha mós monitorizasaun ekipa ida ne’ebé mak lidera husi Inspetora KFP iha postu administrativu Maliana vila ba eskola sira iha eskola sekundária públika Dom Martinho da Costa Lopes Maliana, Eskola Bázika Sentral 3 Ciclo Maliana, Eskola Bázika Sentral TunuBibi hodi rona informasaun hanesan mós husi eskola sira ne’e.

Monitorizasaun ne’e la’o durante loron rua (27-28 setembru 2022) iha postu Maliana Vila no postu Cailaco, no antes ne’e realiza ona mós monitorizasaun iha munisípiu Liquiça iha postu Liquiça vila no postu Bazartete.